"Wolność to jest ten główny owoc dzisiejszego dnia. Wolności nie należy się bać, nie należy się lękać. Wolność jest imieniem człowieka. Człowiek, który nie byłby istotą wolną, nie byłyby w pełni człowiekiem." Ks. Jóżef Tischner, Wiara ze słuchania. Kazania starosądeckie 1980 - 1992, Kraków 2009, s. 250.

Konferencja na temat: „Quo vadis, democratia? Zapewnienie wolności i praw człowieka zadaniem demokratycznych państw i społeczeństw w XXI w.”, to druga z zainagurowanego w zeszłym roku cyklu konferencji realizowanych pod wspólnym hasłem przewodnim bielskie spotkania naukowe. Celem organizatorów tego projektu jest stworzenie stałej platformy do podejmowania dyskusji i wymiany poglądów na temat współczesnych problemów związanych z urzeczywistnianiem w praktyce sprawowania władzy publicznej i działania instytucji publicznych standardów właściwych dla państwa prawa i społeczeństwa obywatelskiego. W naszych założeniach rozważania na temat poszanowania i realizacji tych fundamentalnych dla ustroju Rzeczypospolitej Polskiej zasad ustroju ma być prowadzona zarówno z perspektywy teoretycznej, aksjologii państwa prawa, jak i praktycznej, wcielania w życie wartości demokratycznego państwa i społeczeństwa w codziennym funkcjonowaniu instytucji publicznych. Tegoroczna konferencja stawia sobie za cel zdiagnozowanie wyzwań ustanawianych w XXI wieku przed demokratycznymi państwami i społeczeństwami w zakresie zagwarantowania wolności i praw człowieka, których standardy wyznaczają koncepcje praw jednostki właściwe dla myśli republikańskiej i liberalnej. W konsekwencji tok wywodów o wolnościach i prawach jednostki będzie oscylował wokół prawnonaturalnej i liberalnej koncepcji praw człowieka z uwzględnieniem tła pozycji jednostki w państwie i społeczeństwie według społecznej nauki Kościoła Katolickiego oraz założeń socjalnego państwa prawnego.

Uczestników konferencji zapraszamy do wysłuchania referatów, a następnie do dyskusji na temat stanu gwarancji dla wolności i praw jednostki rozpatrywanych z perspektywy prawa jednostki do wolności i jej poszanowania. Wolność i prawo jednostki do jej ochrony przez władze publiczne zostały wyrażone w tekście Konstytucji RP z 1997 roku już w samej preambule, w której czytamy, że Naród, my wszyscy obywatele RP, ustanawiający tę Konstytucję jako prawa podstawowe dla państwa nakazujemy, by w procesie stosowania konstytucji dbano „(...) o zachowanie (…) prawa do wolności i obowiązku solidarności z innymi”. Następnie w art. 31 Konstytucji sankcjonuje się jako konstytucyjną zasadę ideę wolności jednostki w słowach: „Wolność człowieka podlega ochronie prawnej. Każdy jest obowiązany szanować wolności i prawa innych. Nikogo nie wolno zmuszać do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje.” „Wolność” oznacza zatem: (1) zakaz zmuszania kogokolwiek do czynienie tego, czego prawo mu nie nakazuje; (2) gwarancje poddania wolności człowieka ochronie prawnej; (3) obowiązek poszanowanie przez każdego wolności i praw innych.

W ten sposób w ujęciu formalnym konstytucyjna wolność zasadza się na dwóch aspektach: (1) pozytywnym głoszącym, że jednostka posiada swobodę czynienia wszystkiego czego prawo jej nie zakazuje oraz (2) negatywnego wyrażającego zasadę, że nałożenie na jednostkę nakazu podjęcia określonego działania wymaga usankcjonowania takiego obowiązku expressis verbis w przepisie prawa. Wolność oznacza zatem nic innego jak zakres swobody wyznaczonej jednostce przez prawo.

Uwzględniając powyższe założenie kierunkowe w toku obrad wygłoszone zostaną referaty poświęcone różnym zagadnieniom wyjaśniającym genezę rozumienia konstytucyjnej wolności oraz jej współczesną realizację w przepisach prawa i działalności instytucji międzynarodowych stojących na straży ochrony praw człowieka.

Serdecznie zapraszamy do udziału w tym szczególnym wydarzeniu.

dr hab. Anna Chorążewska, prof. UŚ
Instytut Nauk Prawnych
Wydział Prawa i Administracji
Uniwersytet Śląski w Katowicach