Już niebawem 8 marca 2024 r. w murach Akademia Nauk Stosowanych w Bielsku-Białej odbędzie się Konferencja Naukowa pn. „Nieodpłatna pomoc prawa jako element budowania społeczeństwa obywatelskiego”. Współorganizatorem Konferencji będzie Naczelna Rada Adwokacka.
„Nieodpłatną pomoc prawną wdrożono do systemu świadczenia pomocy prawnej w Polsce ustawą z dnia 5 sierpnia 2015 roku o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej. Przyjęte pierwotnie założenia i forma realizowania takiej pomocy miały na celu doprowadzić do stworzenia mechanizmów umożliwiających dostęp do uzyskania nieodpłatnej pomocy prawnej dla osób fizycznych którym, ze względu na różne, a zarazem ściśle określone w ustawie okoliczności, państwo chciało zapewnić pomoc polegającą na możliwości skorzystania z nieodpłatnej pomocy prawnej. Katalog osób uprawnionych do skorzystania z pomocy w ramach tego systemu obejmował osoby fizyczne która nie ukończyły 26 lat, osoby, które ukończyły 65 lat lub osoby, która w wyniku wystąpienia klęski żywiołowej, katastrofy naturalnej lub awarii technicznej znalazły się w sytuacji zagrożenia lub poniosły straty. Nieodpłatna pomoc prawna przysługiwała także weteranom, kombatantom, osobom posiadającym kartę dużej rodziny, kobietom w ciąży, a także osoby którym w okresie 12 miesięcy poprzedzających zwrócenie się o udzielenie nieodpłatnej pomocy prawnej zostało przyznane świadczenie z pomocy społecznej na podstawie ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej i wobec której w tym okresie nie wydano decyzji o zwrocie nienależnie pobranego świadczenia.
W latach 2016 -2021 w systemie nieodpłatnej pomocy prawnej wprowadzono wiele zmian legislacyjnych. Największą z nich była nowelizacja ustawy 2018 roku (jej przepisy weszły w życie 1 stycznia 2019 roku). Od tej chwili uprawnionym do nieodpłatnej pomocy prawnej został każdy, kto złoży oświadczenie, że nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej. Ponadto rozszerzono zakres objętej ustawą pierwotnie pomocy dla obywateli o nieodpłatne poradnictwo obywatelskie, uzupełniając o te zagadnienia tytuł aktu.
Zmiany w ustawie wprowadzano też regulacjami wydawanymi ze względu na warunki wywołane stanem epidemii COVID 19 lub po prostu wykorzystując sposobność do dokonywania zmian przy tej okazji. Dziś nieodpłatna pomoc prawna, w związku z wprowadzanymi w niej modyfikacjami o charakterze, pozornie, organizacyjnym, znacznie oddaliła się od pierwotnych założeń. Przygotowywany jeszcze w roku 2023 przez Ministerstwo Sprawiedliwości projekt kolejnych zmian nie doczekał się uchwalenia. Proponowane tam zmiany budziły i budzą nadal liczne kontrowersje.
System nieodpłatnej pomocy prawnej wymaga uporządkowania. Dziś, między innymi, w związku z istotnym niedofinansowaniem systemu, jego biurokratyzacją i pogarszającymi się de facto warunkami świadczenia tej pomocy prawnej system wymaga zdecydowanej ingerencji państwa, przywrócenia mu pierwotnej rangi i uzdrowienia zasad funkcjonowania.
Co pozostawić z systemu pierwotnego?, do których założeń powrócić?, jakie nowe rozwiązania zaproponować? aby system ten służył obywatelom, aby stanowił element pozwalający identyfikować nieodpłatną pomoc prawną jako element budowania i wzmacniania społeczeństwa obywatelskiego?
Na te i inne pytania odpowiedzi poszukiwać będą uczestnicy konferencji „Nieodpłatna Pomoc Prawna jako element budowania społeczeństwa obywatelskiego”: Wybitni prawnicy, praktycy od lat działający w systemie NPP, przedstawiciele samorządów terytorialnych, przedstawiciele samorządów prawniczych bezpośrednio świadczący pomoc prawną, przedstawiciele organizacji pozarządowych działający w systemie i wreszcie decydenci – przedstawiciele projektodawców i ustawodawcy mający rzeczywisty wpływ na kształt ostatecznie przyjętych rozwiązań. Ciekawą debatę zapowiada znaczne zróżnicowanie poglądów poszczególnych środowisk na kluczowe dla tego systemu rozwiązania”.
Wszystkich zainteresowanych zapraszamy do udziału w Konferencji.
adw. Dorota Kulińska
Dyrektor Instytutu Legislacji i Prac Parlamentarnych NRA
